Historia

Powstanie kolei sochaczewskiej związane jest ze zniszczeniami wojennymi, jakie dotknęły Sochaczew w czasie I Wojny Światowej. Sejmik Powiatowy w Sochaczewie 19 kwietnia 1919 roku zdecydował o budowie kolei wąskotorowej do Puszczy Kampinoskiej skąd pozyskiwano drewno. Sejmik Powiatowy nie dysponował odpowiednimi środkami finansowymi więc zaciągnięto pożyczkę ze skarbu państwa a koszty starano się ograniczyć wykorzystując materiały z likwidowanych kolei polowych. W planach zakładano doprowadzenie linii tylko do miejscowości Piaski Królewskie w Puszczy Kampinoskiej, jednak już 1923 roku zdecydowano o budowie odgałęzienia z Tułowic do Wyszogrodu. Inwestycja zrealizowana w rok później była odpowiedzią na prośby mieszkańców Wyszogrodu, którzy chcieli uzyskać dogodne połączenie z Sochaczewem.

Główną stację kolei sochaczewskiej zlokalizowano nieopodal stacji kolei normalnotorowej w Sochaczewie. Na jej teren doprowadzono normalnotorową bocznicę, która miała ułatwić przeładunek taboru oraz materiałów potrzebnych do budowy linii. Tutaj zlokalizowano całe zaplecze techniczne kolei oraz trójkąt do obracania parowozów. W 1939 roku ogrodzono teren stacji.

Budowa linii ruszyła w 1921 roku, w którym to osiągnięto stację Tułowice. Dalsze prace wstrzymano do czasu zgromadzenia materiałów potrzebnych do wybudowania mostu na rzece Łasicy. Jesienią 1921 roku kursowały już pierwsze pociągi, które wywoziły drewno przyciągane końmi do stacji Tułowice. Oficjalne otwarcie przewozów pasażerskich miało miejsce dopiero 18 wrzenia 1922 roku. W 1923 roku wybudowano most na Łasicy i jesienią ukończono linię do Piasków Królewskich. Już w 1926 roku okazało się, że nawierzchnia jest złej jakości i zdecydowano o wymianie szyn na cięższe. W roku 1940 władze wojskowe zadecydowały o rozbiórce odgałęzienia do Wyszogrodu, a pozyskany materiał użyto do napraw linii Sochaczew - Piaski Królewskie. Wyszogród odzyskał połączenie z koleją wąskotorową dopiero w 1948 roku. 1 stycznia 1949 roku linię kolei sochaczewskiej przejęły PKP. Poprawiono wtedy sygnalizację a wszystkie rozjazdy wyposażono w zamki. Ostatnią inwestycją była budowa bocznicy do Zakładów Ceramiki Budowlanej w Plecewicach w 1968 roku. W związku z planowaną likwidacją kolei wąskotorowej zdecydowano się na bocznicę normalnotorową od stacji Sochaczew. Nasyp okazał się za wąski dla obu torów, więc na odcinku 2,5 km tory ułożono w splocie.

Od 1968 roku nie dokonywano żadnych większych inwestycji ponieważ liczono się z możliwością wydania decyzji o likwidacji Sochaczewskiej Kolei Dojazdowej. Rozbiórka miała nastąpić już w 1972 roku, jednak przerwała ją interwencja Muzeum Kolejnictwa w Warszawie, które w Sochaczewie otworzyło swój oddział. Stacja Sochaczew Wąsk. zmieniła nazwę na Sochaczew Muzeum i od tej pory systematycznie zapełniana jest nowymi eksponatami.

Na kolei sochaczewskiej od początku stosowano wyłącznie trakcję mechaniczną, najpierw parową, a od 1937 roku także spalinową. Przez kilkadziesiąt lat eksploatacji w Sochaczewie pracowały parowozy wielu typów. Szczególnie po przejęciu linii przez PKP typy parowozów ulegały częstym zmianom w związku z rotacją taboru pomiędzy kolejami wąskotorowymi PKP. Trakcję spalinową wprowadzono w 1937 roku, kiedy pasażerów wozić zaczął wagon motorowy. Po kilku latach wagon odesłano do naprawy, z której już nie powrócił i do końca eksploatacji kolei w normalnym ruchu planowym używano tylko parowozów. Ponownie trakcję spalinową, tym razem lokomotywy, wprowadzono po przejęciu linii przez Muzeum Kolejnictwa.

W latach 70. linia zaczęła przynosić coraz większe straty, Zarząd Kolei Dojazdowych w Warszawie rozważał jej likwidację. Spadek przewozów pasażerskich nastąpił w 1975 roku, kiedy między Plecewicami, Chodakowem i Sochaczewem uruchomiono autobusową komunikację miejską. Ostatni rozkładowy pociąg pasażerski wyjechał z Sochaczewa 30 listopada 1984 roku o godzinie 15:35. Godzinę tą wskazują wszystkie zegary zgromadzone w dzisiejszym muzeum.

Monografia powstała na podstawie książki pt. "Powiatowa Kolej Sochaczewska" autorstwa Bogdana Pokropińskiego.